جشن سده یکی از جشن های باستانی ایرانیان است که در میانه بهمن، پس از چهل روز از جشن یلدا و در فاصله 50 روز مانده تا جشن عید نوروز برگزار می شود.
امروز 10 بهمن، جشن سده است. جشن سده یکی از جشن های باستانی ایرانیان است که در میانه بهمن، پس از چهل روز از جشن یلدا و در فاصله 50 روز مانده تا جشن عید نوروز برگزار می شود. در اشارات تاریخی این جشن همیشه به شکل دست جمعی و با گردهمایی همه مردمان شهر و محله و روستا در یکجا و با برپایی یک آتش بزرگ بر گزار می شده است. مردمان در گردآوردن هیزم با یکدیگر مشارکت کرده و بدین ترتیب جشن سده، جشن همکاری و همبستگی مردمان بوده است.
در مورد چرایی برگزاری این جشن و نام آن، حدیث و سخن زیاد است. ابوریحان بیرونی در این رابطه می نویسد: «سده گویند یعنی صد و آن یادگار اردشیر بابکان است و در علت و سبب این جشن گفته اند که هرگاه روزها و شب ها را جداگانه بشمارند، میان آن و آخر سال عدد صد بدست می آید و برخی گویند علت این است که در این روز زادگان کیومرث - پدر نخستین - درست صدتن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه گردانیدند و برخی برآنند که در این روز فرزندان مشی و مشیانه به صد رسیدند و نیز آمده: “شمار فرزندان آدم ابوالبشر در این روز به صد رسید.»
فردوسی نیز چنین گفته است:
بر آمد به سنگ گران سنگ خرد |
هم آن و هم این سنگ گردید خرد |
|
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ |
دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ |
|
جهـاندار پیش جهان آفرین |
نیایش همی کرد و خواند آفرین |
|
که اورا فروغی چنین هدیه داد |
همین آتش آن گاه قبله نهاد |
|
یکی جشن کرد آنشـب و باده خورد |
سده نام آن جشن فرخنده کرد |